Celem artykułu jest analiza głównych koncepcji, jakie wysuwano w ciągu dwu stuleci rozwoju nauk ekonomicznych, próbując odpowiedzieć na fundamentalne dla ekonomii pytanie badawcze, a mianowicie: jakie czynniki warunkują rozwój gospodarczy poszczególnych krajów i społeczeństw? Przegląd i uporządkowanie istniejących stanowisk umożliwia uzyskanie niezbędnego punktu odniesienia dla oceny jednej z najnowszych koncepcji autorstwa Darona Acemoglu i Jamesa A. Robinsona spopularyzowanej w bestsellerowej monografii Why Nations Fail? The Origins of Power, Prosperity and Poverty [2012; wyd. polskie 2014]. Metodę badawczą pozwalającą na realizację powyższego celu stanowią pogłębione studia literaturowe. Najistotniejsze wnioski z przeprowadzonej analizy można sprowadzić do stwierdzenia, że: (1) gros autorów wskazuje wiele elementów istotnych dla rozwoju gospodarczego (teorie jednoczynnikowe zdarzają się sporadycznie), (2) ogół istniejących teorii można umieścić w ramach spektrum rozciągającego się od koncepcji, w których nadrzędna rola jest przypisana różnorakim komponentom środowiska naturalnego (co prowadzi do wysuwania różnych odmian hipotezy geograficznej), po wyjaśnienia, w których na pierwszym planie postawione są czynniki zależne od aktywności człowieka (co owocuje wariantami hipotezy instytucjonalnej). Koncepcja Acemoglu i Robinsona plasuje się zdecydowanie bliżej instytucjonalnego krańca wskazanego spektrum, choć wprowadzenie przez tych badaczy trudnego do akceptacji i obrony na gruncie ich własnych rozważań rozgraniczenia pomiędzy hipotezami: instytucjonalną i kulturową niesłusznie sugeruje, że instytucje można rozpatrywać niezależnie od ich kontekstu kulturowego oraz prowadzi do osłabienia wymowy ich skądinąd wartościowej teorii.