PRACA POGLĄDOWA
Konflikty o ziemię rolną – perspektywa ekonomiczna
| 1 | Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, Polska |
| 2 | Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Polska Akademia Nauk, Polska |
| 3 | Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Polska |
AUTOR DO KORESPONDENCJI
Data nadesłania: 13-07-2020
Data ostatniej rewizji: 15-09-2020
Data akceptacji: 06-10-2020
Data publikacji: 30-12-2020
GNPJE 2020;304(4):5–31
SŁOWA KLUCZOWE
teorie ekonomicznekonflikty interesówkonflikty o ziemię rolnąrynek ziemi rolnejwielofunkcyjność ziemi rolnej
KODY KLASYFIKACJI JEL
STRESZCZENIE ARTYKUŁU
Ziemi rolnej przypisuje się wiele funkcji – jest zasobem zarówno gospodarczym, jak i przyrodniczym, kulturowym oraz symbolicznym. Wielofunkcyjność ziemi rolnej może jednak rodzić konflikty dotyczące jej wykorzystania, a te z kolei znaczne skutki ekonomiczne. Ekonomiści w swoich pracach nie podejmują jednak zazwyczaj tematu konfliktów. Celem pracy jest wypełnienie tej luki. W artykule przedstawiono koncepcje ekonomiczne, które mogą być wykorzystywane do badania konfliktów interesów związanych z użytkowaniem ziemi rolnej. Niniejsza praca koncentruje się na zagadnieniach metodologicznych i ma charakter przeglądowy. Wśród różnych szkół i teorii, które są przydatne w ekonomicznej analizie konfliktów, zwrócono szczególną uwagę na nową ekonomię instytucjonalną i teorię wyboru publicznego, które często są wykorzystywane także przez ekonomistów rolnictwa oraz środowiska i zasobów naturalnych. W artykule wskazano na duże znaczenie instytucjonalnych ram funkcjonowania rynku ziemi, w tym relacji kontraktowych i regulacji publicznej. Pokazano także, że ekonomia oferuje narzędzia do badania konfliktów na różnych płaszczyznach dzięki zwróceniu uwagi na odmienne interesy i zasoby ekonomiczne różnych aktorów oraz relacje między teraźniejszymi a przyszłymi potrzebami społeczeństw. Przedstawione zostały przykłady badań empirycznych na temat konfliktów dotyczących ziemi rolnej w Polsce.
REFERENCJE (82)
1.
Alston L.J., Libecap G.D., Mueller B. [1999], A model of rural conflict: Violence and land reform policy in Brazil, Environment and Development Economics, 4(2): 135–160.
2.
Anderton C., Carter J. [2009], Principles of Conflict Economics: A Primer for Social Scientists. Cambridge, Cambridge University Press, Cambridge.
3.
Badora K. [2010], Lokalizacja farm wiatrowych w południowej części województwa opolskiego a uwarunkowania przyrodniczo-krajobrazowe, Inżynieria Ekologiczna, 23: 97–107.
4.
Baer-Nawrocka A., Poczta W. [2014], Przemiany w rolnictwie, w: Nurzyńska I., Poczta W. (red.), Polska Wieś 2014: Raport o stanie wsi, Scholar Publishing, Warszawa: 85–152.
5.
Bański J. [2017], Rozwój obszarów wiejskich, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
6.
Bański J. [2018], Gospodarka przestrzenna na obszarach wiejskich, w tym zapewniająca racjonalne wykorzystanie zasobów ziemi, w: Wilkin J. (red.), Ziemia ginącym i podlegającym degradacji zasobem rolnictwa i obszarów wiejskich, FDPA, Warszawa: 9–17.
7.
Bednarek-Szczepańska M., Dmochowska-Dudek K. [2016], Syndrom NIMBY na obszarach wiejskich w Polsce: Uwarunkowania i specyfika konfliktów wokół lokalizacji niechcianych inwestycji, Prace Geograficzne, 225.
8.
Beinat E. [2001], A methodology for the analysis of spatial conflicts in transport policies: Overview and applications, w: Stillwell J., Scholten H. (red.), Land Use Simulation for Europe, Springer, Dordrecht: 193–210.
10.
Blaug M. [2000], Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
11.
Brogden M.J., Greenberg J.B. [2003], The fight for the West: A political ecology of land use conflicts, Human Organization, 62(3): 289–298.
12.
Brousseau E., Glachant J-M. (red.) [2002], The Economics of Contracts. Theories and Applications, Cambridge University Press, Cambridge.
13.
Bunkus R., Theesfeld I. [2018], Land grabbing in Europe? Socio-cultural externalities of large--scale land acquisitions in East Germany, Land, 7(98).
14.
Chmielewska B. [2015], Obszary wiejskie a presja urbanizacyjna w powiatach sąsiadujących z Warszawą. MAZOWSZE Studia Regionalne, 16: 53–72.
15.
Cieślak I. [2019], Spatial conflicts: Analyzing a burden created by differing land use, Acta Geographica Slovenica. Geografski Zbornik, 59(2): 43–57.
16.
Collins R. [2006], Konfliktowa teoria stratyfikacji, w: Jasińska-Kania A., Nijakowski L.M., Szacki J., Ziółkowski M. (red.), Współczesne teorie socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa: 482–501.
17.
Coser L.A. [2006], Społeczne funkcje konfliktu, w: Jasińska-Kania A., Nijakowski L.M., Szacki J., Ziółkowski M. (red.), Współczesne teorie socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, 478–481.
18.
Cooter R., Ulen T. [2009], Ekonomiczna analiza prawa, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
19.
Czech S. [2019], Od konfliktu do kooperacji. Instytucjonalizacja konfliktu interesów zbiorowych w szwedzkim modelu gospodarczym, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
20.
Czyżewski B. [2017], Kierat rynkowy w europejskim rolnictwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
21.
Dadashpoor H., Somayeh A. [2019], Land tenure-related conflicts in peri-urban areas: A review, Land Use Policy, 85: 218–229.
22.
Deininger K., Feder G. [2001], Land institutions and land markets, w: Gardner B.L., Rausser G.C. (red.), Handbook of Agricultural Economics, 1, Elsevier: 288–331.
23.
Fałkowski J. [2018], Together we stand, divided we fall? Smallholders’ access to political power and their place in Poland’s agricultural system, Journal of Agrarian Change, 18(4): 893–903.
24.
Fałkowski J., Malak-Rawlikowska A., Milczarek-Andrzejewska D. [2017], Farmers’ self-reported bargaining power and price heterogeneity: evidence from the dairy supply chain, British Food Journal, 119(8): 1672–1686.
25.
Garfinkel M., Skaperdas S. [2007], Economics of Conflict: An Overview, w: Sandler T., Hartley K. (red.), Handbook of Defense Economics, 2, North Holland Publishing Co., Amsterdam: 649–709.
26.
Gibas P., Heffner K. [2018], Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzeni: Osadnictwo obszarów wiejskich, w: Kowalewski A., Markowski T., Śleszyński P. (red.), Koszty chaosu przestrzennego, Studia nad Chaosem Przestrzennym, t. 2, Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 182: 163–175.
28.
Hackiewicz M. [2011], Społeczne i prawne aspekty konfliktów na tle zagospodarowania przestrzennego na przykładzie budowy obwodnicy Milanówka i Grodziska Mazowieckiego, MAZOWSZE Studia Regionalne, 6: 123–148.
29.
Harasim A. [2015], Zagadnienie dóbr publicznych związanych z rolnictwem i obszarami wiejskimi, Studia i Raporty IUNG-PIB, Puławy, 43(17): 139–152.
30.
Hennig E.I., Schwick C., Soukup T., Orlitová E., Kienast F., Jaeger J.A.G. [2015], Multi-scale analysis of urban sprawl in Europe: Towards a European de-sprawling strategy, Land Use Policy, 49: 483–498.
31.
Iadicola P. [1990], Three Sociological Perspectives on Space and Spatial Problems, Michigan Sociological Review, 4: 46–62.
32.
Knight J. [1992], Institutions and Social Conflict, Cambridge University Press, Cambridge.
33.
Kołodziejczak A., Głębocki B., Kacprzak E., Maćkiewicz E., Szczepańska M. [2018], Społeczne i ekonomiczne koszty bezładu przestrzennego w rolnictwie, w: A. Kowalewski, T. Markowski, P. Śleszyński (red.), Koszty chaosu przestrzennego, t. 2, Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 182: 239–279.
34.
Kowalewski A., Mordasewicz J., Osiatyński J., Regulski J., Stępień J., Śleszyński P. [2014], Ekonomiczne straty i społeczne koszty niekontrolowanej urbanizacji w Polsce: Wybrane fragmenty raportu. Samorząd Terytorialny, 4: 5–21.
35.
Kurowska K., Kryszk H., Marks-Bielska R., Mika M., Leń P. [2020], Conversion of agricultural and forest land to other purposes in the context of land protection: evidence from Polish experience, Land Use Policy, 95, June, 104614.
36.
Levins R.A., Cochrane W.W. [1996], The treadmill revisited, Land Economics, 72(4): 550–553.
37.
Lichorowicz A. [2010], Potrzeba prawnego uregulowania dzierżawy rolnej w Polsce (na podstawie doświadczeń krajów Unii Europejskiej, Przegląd Prawa Rolnego, 2(7): 63–66.
38.
Łukaszewicz A. [2012], Grabież ziem uprawnych (land grabbing) jako nowa forma imperializmu ekonomicznego, Wieś i Rolnictwo, 4(157): 36–52.
39.
Magill F.N. (red.) [1995], International Encyclopedia of Sociology, Fitzroy Dearborn Publishers, London & Chicago.
40.
Mann C., Jeanneaux P. [2009], Two approaches for understanding land-use conflict to improve rural planning and management, Journal of Rural and Community Development, 4: 118–141.
42.
Marks-Bielska R. [2020], Ewolucja rynku ziemi rolniczej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
43.
Marks-Bielska R., Zielińska A. [2016], Skala i uwarunkowania bezumownego użytkowania gruntów zarządzanych przez Agencję Nieruchomości Rolnych w latach 2006–2014, Wieś i Rolnictwo, 171(2): 141–158.
44.
Marks-Bielska R., Zielińska A. [2018], Leasing of agricultural land versus agency theory: the case of Poland, Ekonomia i Prawo. Ecomomics and Law, 11(1): 83–102.
45.
McCorriston S. [2002], Why should imperfect competition matter to agricultural economists?, European Review of Agricultural Economics, 29(3): 349–371.
46.
Milczarek-Andrzejewska D. [2018], Mechanizmy i interesariusze wpływający na wykorzystanie ziemi, w: Wilkin J. (red.), Ziemia ginącym i podlegającym degradacji zasobem rolnictwa i obszarów wiejskich, FDPA, Warszawa: 37–43.
47.
Milczarek-Andrzejewska D., Zawalińska K., Czarnecki A. [2018], Land-use conflicts and the Common Agricultural Policy: Evidence from Poland, Land Use Policy, 73(1): 423–433.
48.
Musiał W. [2019], Zależne władanie ziemią – wybrane aspekty ekonomiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Kraków.
49.
Nedergaard P. [2006], Market failures and government failures: A theoretical model of the common agricultural policy, Public Choice, 127 (3–4): 393–413.
50.
North D.C. [1990], Institutions, institutional change and economic performance, Cambridge University Press, Cambridge.
51.
Olson M. [1965], The Logic of Collective Action. Public Goods and the Theory of Groups, Harvard University Press, Cambridge, MA.
52.
Persson T., Tabellini G. [2002], Political Economics. Explaining Economic Policy, The MIT Press, Cambridge MA.
53.
Platteau J.P. [2000], Institutions, Social Norms, and Economic Development, Harwood Academic Publishers, Amsterdam.
55.
Prett J.W., Zeckhauser R.J. [1985], Principals and Agents: The Structure of Business, Boston, Harvard Business School.
56.
Rausser G.C., Swinnen J., Zusman P. [2011], Political Power and Economic Policy. Theory, Analysis and Empirical Applications, Cambridge University Press, Cambridge.
57.
Robinson D., Graham N. [2018], Legal pluralisms, justice and spatial conflicts: New directions in legal geography, Geographical Journal, 184(1): 3–7.
58.
Roehl W.S., Fesenmaier D.R. [1987], Tourism land use conflict in the United States, Annals of Tourism Research, 14: 471–485.
59.
Ross S.A. [1973], The Economic Theory of Agency: The Principal’s Problem, American Economic Review, 63(2): 134–139.
60.
Salhofer K., Hofreither M.F., Sinabell F. [2000], Promotion of the agricultural sector and political power in Austria, Public Choice, 102 (3–4): 229–246.
61.
Schmid A.A. [2004], Conflict and Cooperation. Institutional and Behavioral Economics, Blackwell Publishing, Oxford.
62.
Śleszyński P. [2008], Współczesne uwarunkowania i konsekwencje chaosu przestrzennego w Polsce, Referat na konferencję „Gospodarka przestrzenna a idea zrównoważonego rozwoju w Polsce”, Związek Banków Polskich, 29 kwietnia 2015, Warszawa.
63.
Steinhäußer R., Siebert R., Steinführer A., Hellmich M. [2015], National and regional land-use conflicts in Germany from the perspective of stakeholders, Land Use Policy, 49: 183–194.
64.
Styk J. [2008], Ewolucja postaw rolników wobec własnego gospodarstwa i zawodu, www.cbr.edu.pl/konf2008/refera... [dostęp: 6.03.2020].
65.
Swinnen J. (red.) [1997], Political Economy of Agrarian Reform in Central and Eastern Europe, Ashgate Publishing, Aldershot.
66.
Szczepański J. [1973], Rola chłopów w rozwoju społeczeństwa polskiego, w: Odmiany czasu teraźniejszego, Książka i Wiedza, Warszawa: 183–203.
67.
Szlagowska A. [2001], Elementy kultu i symbole ziemi w polskiej obrzędowości ludowej. Literatura Ludowa, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, 4–5: 23–37.
68.
Tokajuk J. [2011], Konflikty przestrzenne na styku istniejącej zabudowy zagrodowej i planowanej zabudowy mieszkaniowej na terenach wsi strefy podmiejskiej włączonych do obszaru miasta Białegostoku, Przestrzeń i Forma, 15: 311–320.
69.
Torre A., Melot R., Magsi H., Bossuet L., Cadoret A., Caron A., Darly S., Jeanneaux P., Kirat T., Pham H.V., Kolokouris O. [2014], Identifying and Measuring Land-use and Proximity Conflicts: Methods and Identification, Springer Plus, 3(85).
71.
UNEP [2014], Assessing Global Land Use: Balancing Consumption with Sustainable Supply, United Nations Environmental Programme, Nairobi.
72.
Vahabi M. [2010], Integrating social conflict into economic theory, Cambridge Journal of Economics, 34(4): 687–708.
73.
Van Huylenbroeck G., Verbeke W., Lauwers L. (red.) [2004], Role of Institutions in Rural Policies and Agricultural Markets, Elsevier, Amsterdam.
74.
Visković N.R. [2017], Spatial constraints of Slovenian farms: What does urbanization have to do with it?, European Countryside, 2: 274–286.
75.
Von der Dunk A., Grêt-Regamey A., Dalanga T., Hersperger A.M. [2011], Defining a typology of peri-urban land-use conflicts: A case study from Switzerland, Landscape and Urban Planning, 101: 149–156.
76.
Von Mises L. [2007], Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii, Instytut Ludwika von Misesa, Warszawa.
77.
Wilkin J. (red.) [2010], Wielofunkcyjność rolnictwa. Kierunki badań, podstawy metodologiczne i implikacje praktyczne, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
78.
Wilkin J. (red.) [2012], Teoria wyboru publicznego. Główne nurty i zastosowania, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
79.
Wilkin J. [2014], Ziemia rolnicza – dobro wielofunkcyjne, Wieś i Rolnictwo, 1(162): 113–121.
81.
Źróbek-Różańska A., Zadworny D. [2016], Can urban sprawl lead to urban people governing rural areas? Evidence from the Dywity Commune, Poland, Cities, 59: 57–65.
82.
Żylicz T. [2004], Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, PWE Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
